Onze moderne economie kenmerkt zich voor een groot deel door banen met een gebrek aan doelgerichtheid, aldus Graeber. En dat terwijl onderzoek laat zien dat mensen die zingeving ervaren in hun werk zijn actiever, gezonder, welvarender en gelukkiger. Antropoloog Jelle Wiering merkt dat onder zijn studenten de roep om zinvol werk steeds luider wordt. "Ze willen van betekenis zijn in een wereld die in brand staat." Maar wat is dat betekenisvol? Hoe onderzoek je dat? Is de ervaring van zingeving wel in academische termen te vatten?
Om daarachter te komen werkte de antropoloog twee jaar als vrijwilliger bij een ezelopvang. Een plek waar vooral fysiek werk wordt gedaan, zoals poepscheppen, en waar mensen minder in hun hoofd zitten. Zijn belangrijkste leerpunt? Gesprekken over zingeving brengen je niet zoveel. "Zodra je vraagt hoe mensen zingeving in hun werk ervaren gaan ze omhoogkijken en rationaliseren. Terwijl de meest fundamentele ervaringen misschien wel beneden in de aardse dingen gezocht moeten worden."
Poepscheppen geeft voldoening die lastig in academische termen te vatten is. "De ezelopvang is voor veel collega's vooral gewoon een goede plek om te zijn", leerde Wiering tijdens zijn veldwerk. Het is een plek waar de dag werd gestart met een kop koffie en een goed gesprek. Waar je collega's in een korte tijd veel beter leert kennen dan een baan waarbij je enkel gericht bent op efficiënt je tijd inrichten. Daarnaast ervaarde Wiering ook de voldoening in het fysiek moe worden van werk, iets wat hij niet kent van zijn baan aan de universiteit.
Een wetenschappelijke verzamelnaam voor het soort werk zoals poepscheppen is 'dirty work'. Dit kan gaan om vies werk, maar ook gevaarlijk of moreel dubieus werk valt hieronder - werk waar de samenleving vaak voor wegkijkt. Opvallend genoeg merkt Wiering dat mensen met een dirty job juist veel betekenis ervaren in hun werk. Hoe dat precies zit, moet nog uitgebreider onderzocht worden, maar een deel van het antwoord lijkt te liggen in het 'iemand moet het doen-argument'. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat medewerkers van een slachthuis een bepaalde trots halen uit het feit dat zij tegen dit werk kunnen.
Welke lessen kunnen we trekken uit zijn onderzoek? "Tot op een zekere hoogte kan iedereen zingeving halen uit werk", stelt Wiering. Dat kan zitten in de aard ervan, maar juist ook in ogenschijnlijk kleine dingen. "Een goede kop koffie, een fijn gesprek met een collega of je gezien voelen, dragen veel meer bij dan je in eerste instantie doorhebt. Juist die kleine dingen kunnen ervoor zorgen dat je werk een goede plek is om te zijn." Wij vroegen een aantal mensen naar hun ervaringen: wanneer was werk voor jou zinvol?
"Ik ben glazen gaan wassen via een vriend van mij, die zei: dat is wel leuk werk. En hij had gelijk! Je bent lekker in de buitenlucht, met andere mensen. Het werk is makkelijk te mixen met privé. Ik ben trots als alles weer lekker schoon is, en het werk goed afgeleverd is. Dan ben ik tevreden. Je maakt er mensen blij mee, als hun huis weer is gewassen."
"Ik heb altijd gewerkt als verpleegkundige. Ik vond het fijn om met mensen om te gaan en in een team te werken. En ik hou ervan om te verzorgen en te leren, dus ik was daar op mijn plek. Ik ben inmiddels bijna 10 jaar met pensioen. Ik ga graag op stap met een vriendin, ik zwem, tennis en zit bij twee boekenkringen. Verder doe ik vrijwilligerswerk in de kerk, en deel ik maaltijden uit. Ik ben ook nog mantelzorger, daarvoor rijd ik regelmatig op en neer naar het ziekenhuis."
"Ik vind het heel leuk om met kinderen te werken en ik wilde daar graag meer over weten. Naast mijn studie werk ik bij een hockeyschool. Daar geef ik training aan kleine kinderen en hun ouders. Ik werk ook in het archief van een ziekenhuis, en ik pas ook nog op. Het training geven maakt me heel blij. Het is superschattig, de kinderen zijn altijd enthousiast als ik er ben. Ze zeggen altijd hoe leuk ze het vinden en hoe ze uitkijken naar de volgende week. Ik krijg daar echt waardering voor wat ik doe."
Reacties van anderen