“Hebben olla vogala nestas hagunnen hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?” Deze zin is geschreven in het Nederlands, maar toch zullen de meesten van ons hem niet zo gemakkelijk begrijpen. Dat is niet vreemd, want het is het oudste Nederlands dat we kennen. Het werd geschreven rond 1100, door een Vlaamse monnik. Hij wilde zijn net geslepen ganzenveer uittesten op de laatste bladzijde van het boek dat hij schreef, en blijkbaar was deze zin uit het liefdesliedje Olla Vogala het eerste dat in zijn hoofd op kwam. Letterlijk staat er: “Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij, wat wachten we nu?” Dat de monnik een Nederlandse zin opschreef, was uitzonderlijk: tot die tijd werden alleen de sacrale, Latijnse teksten van de kerk op papier gezet. Maar door deze toevallige krabbel achter in een boek, kunnen we nu dus nog steeds het Middelnederlands uit de 12e eeuw lezen.
Middelnederlands in de huiskamer
Met dank aan mediëvist - een kenner van middeleeuwse geschiedenis - en universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht, prof. dr. Frits van Oostrom, kan iedereen nu bovendien in zijn eigen huiskamer beluisteren hoe het Middelnederlands geklonken moet hebben. Van Oostrom heeft een app uitgebracht waarin middeleeuwse gedichten en verhalen, zoals Van den Vos Reynaerde, Olla Vogala en de mystieke visioenen van Hadewych, worden voorgelezen. Verschillende Middelnederlandse teksten over bijvoorbeeld natuur, tafelmanieren en bestuur, maar ook recepten en de begeleidende teksten van spotprenten, worden voorgedragen door Nederlandse en Vlaamse experts, ondersteund door gastoptredens van onder andere Menno Bentveld, Louise Fresco, Paul Schnabel, Jean-Marc van Tol en Mieke van der Weij. Bij De Wereld Draait Door gaf Van Oostrom zelf alvast een voorproefje.
Mee naar de middeleeuwen
Van Oostrom schreef verschillende populaire boeken over middeleeuwse literatuur, zoals Wereld in Woorden en Maerlants Wereld, waarvoor hij de AKO literatuurprijs won. Hij staat bekend om zijn toegankelijke schrijfstijl, waardoor hij veel mensen weet te interesseren voor Middelnederlandse literatuur. Dat was ook het doel van de app Olla vogala: tijdens zijn lezingen viel het Van Oostrom op dat Middelnederlandse literatuur begrijpelijker is wanneer het wordt voorgelezen. Niet zo gek, als je bedenkt dat de meeste teksten bedoeld zijn als voordracht, en niet als boek. De app is er dan ook op gericht om de teksten zo toegankelijk mogelijk te maken: de verhalen zijn opgedeeld in kleine, leesbare stukken en je kunt in 'karaoke-stijl' tegelijkertijd de middeleeuwse tekst en de moderne vertaling meelezen.
De app is in eerste instantie alleen beschikbaar voor de iPad, maar wordt later beschikbaar voor andere besturingssystemen. Ook zullen regelmatig nieuwe teksten worden toegevoegd.
Bij Studium Generale gaf Van Oostrom een kijkje achter de schermen van het schrijven: hoe gaat hij om met de spanning tussen de waarheid en de literaire beschrijving daarvan? Bekijk de lezing.
