De schaduwkant van zwarte lijsten

Gisteren was het 22 jaar na de aanslagen op 9/11. Sinds die dag raakten lijsten in zwang om potentiële criminelen en terroristen op te sporen. Soms werkt het, maar er zijn velen die onterecht 'geblacklist' worden. Hoe kom je op zo’n lijst en worden burgers wel beschermd?
Leestijd 2 minuten — Di 12 september 2023
9/11: 20 years after

Vorige week meldde de Volkskrant dat er een Nederlander met Marokkaanse achtergrond al zes weken onterecht vastzit in Spanje. Inmiddels is hij in hongerstaking gegaan om aandacht te vragen voor zijn zaak. In het artikel valt te lezen dat de man samen met zijn vrouw op vakantie naar Marokko ging, maar dat hij bij een overnachting in Spanje door de politie van zijn bed gelicht werd. Volgens de Spaanse autoriteiten zou hij lid zijn van een Arnhemse terreurgroep, maar in Nederland staat hij niet als terreurverdachte bekend. Volgens Adil el Kanfoudi, oprichter van mensenrechtenorganisatie Muslim Rights Watch, zijn er tientallen Nederlanders met een soortgelijke reiservaring. “Het zijn mensen die ooit in beeld zijn gekomen tijdens radicaliseringsonderzoeken, maar die, volgens hun politiedossier, van niets concreets worden verdacht”, vertelt Kanfoudi aan de Volkskrant.

Wie bepaalt nu eigenlijk wie er op een zwarte lijst moet komen te staan? Politiek onderzoeker prof. Marieke de Goede (UvA) doet onderzoek naar de politiek erachter. Bij de avond “What it means to be blacklisted” legt ze hoe terrorismebestrijding door middel van dit soort lijsten tot stand kwam na 9/11. Autoriteiten wilden grip krijgen op een vaak onzichtbare en ongrijpbare terroristische vijand. Toch is het vaak onduidelijk waarom en door wie iemand op een lijst terecht is gekomen. Wat het nog ingewikkelder maakt is dat alle wereldwijde veiligheidslijsten zijn met elkaar verbonden, maar er geen centrale autoriteit is die de correctheid van de lijst checkt. Hierdoor worden mensen die onterecht op de lijst staan, de zogenaamde “vals positieven”, vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Hoe kan het dat het beheer van deze lijsten zich afspeelt in een schemerig gebied? Bekijk hier de lezing van “What it means to be blacklisted”.