Rouw en veerkracht
Wie een dierbare verliest krijgt een keiharde mentale klap. Hoe pak je de draad weer op? Die vraag is al moeilijk te beantwoorden bij het overlijden van een dierbare door ziekte. Laat staan als je geliefde, kind of vriend door geweld om het leven komt. Of als een hele gemeenschap kampt met groot verlies, zoals na de tsunami van 2004. Klinisch psycholoog prof dr. Paul Boelen (UU) en antropoloog dr. Annemarie Samuels (LEI) spreken over rouw en veerkracht. Waarom houdt 10% na het verlies van een dierbare ernstige klachten, terwijl 90% binnen enkele weken of maanden weer op de been is?
Zintuigen: voorbij de klassieke vijf
Smaak, reuk, gehoor, zicht en tast zijn de vijf klassieke zintuigen. Maar het zijn niet de enige. Wat te denken van ons evenwichtsorgaan en onze pijn- en temperatuursensoren? We nemen onze zintuigen vaak voor lief. Maar hoe werken ze eigenlijk? In de snijzaal van het Anatomiegebouw gingen psychiater prof. dr. Iris Sommer (RUG) en anatoom prof. dr. Ronald Bleys (UMC Utrecht) in op de wonderlijke werking ons gehoor, ons evenwichtsorgaan én onze intuïtie, het befaamde zesde zintuig. Hoe komt het dat we soms weten wat ons te gebeuren staat?
Over leugens en leugenaars
Wanneer en waarom loog je voor het laatst? We blijken vaker te liegen dan we denken, gemiddeld twee keer per dag. Niet gek, want liegen is cruciaal in onze interactie met anderen, vertelt rechtspsycholoog dr. Sophie van der Zee (EUR), gespecialiseerd in leugens en leugendetectie. “Leugens zijn een ‘sociaal smeermiddel’. We vertellen niet alleen een hoop leugens, we blijken ook slecht in het herkennen wanneer iemand liegt. Met bekende volkswijsheden zoals naar rechts kijken of zweten ontmasker je weinig leugenaars, vertelt Van der Zee. In haar lezing laat ze zien hoe leugendetectie werkt en dat dit allerminst een pseudowetenschap of Hollywoodverzinsel is.
Feiten en fabels in het migratiedebat
Hoe harder het migratiedebat gevoerd wordt, hoe vaker hoogleraar Migratiegeschiedenis Leo Lucassen (LEI) zich in die strijd mengt. Met tweets, boeken, artikelen en optredens in talkshows. “Ik hoor politici en journalisten zoveel dingen zeggen waar ik als wetenschapper van denk: dit klopt helemaal niet.” In zijn lezing reflecteert Lucassen op zijn rol als wetenschapper in een verhard debat. Hij weerlegt veelgehoorde drogredenen met feiten en cijfers. De instroom van migranten is niet ‘groter dan ooit’, er is geen integratieprobleem en van banen inpikken is ook geen sprake. “Rechts-populisten zijn enorm effectief geweest in het verbinden van allemaal verschillende kwesties en ze te verkopen als één groot probleem.”
Wat we kunnen leren van Marx
Weinig denkers zijn zo geliefd en gehaat als Karl Marx. Zijn werk ontketende revoluties en inspireerde autoritaire regimes. Maar hij werd ook vaak verkeerd begrepen. Als hij in 1867 zijn magnum opus Das Kapital publiceert, gelooft hij al niet meer dat een revolutie het kapitalistische systeem omver zou werpen. In het boek analyseert hij de dynamiek van het kapitalisme en waarschuwt voor de negatieve gevolgen voor arbeiders, ongelijkheid en de natuur. Econoom prof dr. Irene van Staveren (EUR) legt uit welke waardevolle lessen Das Kapital bevat voor de economie van nu.
Wat is de natuur ons waard?
Nu de desastreuze gevolgen van de menselijke invloed op de natuur steeds duidelijker worden, kunnen we één vraag niet meer uit de weg: wat is de natuur ons waard? Terwijl boze boeren op trekkers hun weg vonden naar Den Haag, zaten in het Science Café de experts aan tafel die je niet op tv zag. Bioloog prof. dr. Merel Soons (UU) ziet in haar onderzoek direct de gevolgen van de verhoogde stikstofconcentraties voor de biodiversiteit. Maar dat is niet de schuld van de boeren. “Het is ongelooflijk hoe het probleem nu wordt versimpeld. De boeren zitten vast in een systeem dat door de hele samenleving is bepaald.” Een mooi gesprek over natuurbehoud vanuit filosofisch, biologisch en bestuurlijk perspectief.