Het perfecte plaatje 

Psycholoog Liesbeth Woertman geeft aan dat vrouwen tegenwoordig veel meer publieke ruimte mogen innemen dan zo’n vijftig jaar geleden. Onder meer de arbeidsdeelname van vrouwen is in de afgelopen tijd enorm gegroeid. In 1969 lag dit percentage op 34,1% en in 2025 op bijna een verdubbeling (69,4%). Toch zijn de eisen die aan een vrouw gesteld worden anno 2025 nog steeds enorm hardnekkig. Schoonheidsidealen zijn veel dwingender geworden en er ligt meer nadruk op het individuele presteren. Het streven naar het perfecte plaatje en het objectificeren van de vrouw maken dat er een enorme druk ligt op het individu. “Het is jouw persoonlijke falen als je het niet goed doet, of er niet goed uitziet,” aldus Woertman. 

Hoe succesvol mag je zijn? 

Dit vergrootglas waarmee er naar het doen en laten van vrouwen wordt gekeken is ook terug te zien in heteronormatieve relaties en in het moederschap. Naast het werkende leven, dat de afgelopen vijftig jaar dus steeds vanzelfsprekender is geworden, moet een vrouw namelijk ook dienstbaar zijn aan haar man en de klassieke ‘vrouwentaken’ in het huishouden op zich nemen. Succesvol zijn in het werkveld wordt aangemoedigd, maar vaak wel onder de voorwaarde dat de man niet wordt overschaduwd. Socioloog Christien Brinkgreve geeft aan dat juist wanneer vrouwen met hun baan de mogelijkheid krijgen om publieke ruimte in te nemen, ze dit thuis vaak compenseren door zichzelf in te schikken. Volgens Brinkgreve is dit een bekend sociologisch fenomeen waarbij de groep met minder macht is gedwongen zich veel meer te verdiepen in en te voegen naar de normen en waarden van diegenen met macht. “Je maakt jezelf onzichtbaar om de stemming goed te houden,” zegt Brinkgreve.  

Een ‘vrouwentaak’ 

Toch is dienstbaar zijn niet in elke cultuur of relatie een ‘vrouwentaak’. Antropoloog Gloria Wekker benadrukt dat deze vanzelfsprekendheid vooral leeft in heteronormatieve relaties en in de Westerse cultuur. Zo wordt de taakverdeling in lesbische relaties niet gebaseerd op gender, waardoor er veel meer gelijkwaardigheid is. “Het script ligt niet vast, waardoor je meer ruimte hebt om het zelf in te delen”, vertelt Wekker. Daarnaast is het in de Afro-Surinaamse cultuur meer dan normaal dat een vrouw de verantwoordelijkheid draagt voor het verdienen van geld om zichzelf of haar gezin te onderhouden. “Je diploma is je eerste man,” is de boodschap die veel jonge Surinaamse vrouwen van hun moeder meekrijgen, aldus Wekker. 

“Hoe lang duurt dit nog?”  

Wanneer er gesproken wordt over ruimte innemen speelt het concept van macht een belangrijke rol, zowel binnen de maatschappij als binnen een persoonlijke relatie. Net zoals machtsverhoudingen werkt ruimte innemen volgens Woertman twee kanten op. Het gaat om geven en nemen. Wees niet bang om ruimte te nemen, maar geef vooral ook niet te veel ruimte weg, is dan ook haar advies aan jonge vrouwen. Ook al is dit ongemakkelijk en zul je niet altijd aardig gevonden worden. Daarbij moeten we niet onderschatten dat ruimte innemen in zowel de maatschappij als in relaties veel moed vergt. De zogenaamde ‘backlash’ die veel vrouwen ervaren wanneer ze tegen deze machtsverhoudingen ingaan, kan op zijn zachtst gezegd leiden tot ‘onprettige situaties’. Tegenreacties, die vaak zijn bedoeld om een vrouw terug te duwen in de mal die haar is opgelegd. Wekker benadrukt dan ook: “Moedig zijn moet je oefenen.” Steun vinden bij mensen om je heen die bereid zijn om mee te denken en te helpen kan hier enorm in helpen.  

Niet onbelangrijk is tot slot om de verantwoordelijkheid van mannen in machtsverhoudingen te benadrukken. De vraag kan natuurlijk ook omgekeerd worden: “Hoe kunnen mannen minder ruimte innemen?” Zoals gezegd werkt het machtsmechanisme namelijk twee kanten op. Dat mannen veel ruimte kunnen innemen, bijvoorbeeld in gesprekken, laten Yentl en de Boer zien in hun nummer ‘Ik heb een man gekend’. Met zinnen als “Een mooi stukje vlees moet je niet te lang braden en vis dat eet je bijna rauw — dat weet ik nou.” bezingen ze de eindeloos lange gesprekken met mannen over onderwerpen die hen niet interesseerden. Tips om daaraan te ontsnappen? Woertman is resoluut. De volgende keer dat je in gesprek zit dat je niet interessant vindt, dan vraag je gewoon: “Hoe lang duurt dit nog?” 

Meer weten? Kijk de hele avond dan hier terug.