In sommige beroepen bestaat er niet zoiets als 'another day at the office'. Militairen aan het front, rechercheurs die kinderporno onderzoeken of spoedartsen op de ambulance krijgen regelmatig met situaties te maken die niet in je koude kleren gaan zitten. Psycholoog Juul Gouweloos onderzoekt hoe mensen zich wapenen tegen de stress van zwaar werk.
Voor zedenrechercheurs of spoedartsen zijn heftige beelden dagelijkse kost. Hoe hou je dat vol?
"Mensen die dit werk doen zijn vaak ontzettend bevlogen. Ze halen energie uit het feit dat ze een belangrijke bijdrage leveren met hun werk. En ze zijn hier natuurlijk op getraind. Ze kijken daardoor op een andere manier naar die beelden. Een kinderpornorechercheur is heel technisch bezig, die kijkt naar de beelden en denkt 'Is er iets aan het beeld waardoor ik kan zien wie de dader kan zijn?'"
"Wat vooral impact heeft zijn onverwachte beelden of situaties"
Dus ze zijn eigenlijk immuun voor extreme beelden?
“Nee, dat niet. Wat vooral impact heeft zijn onverwachte beelden of situaties. Kinderpornorechercheurs schrikken vaak niet van het beeld van misbruik, maar wel van iets heel extreems daarin. Bijvoorbeeld wanneer het heel jonge kinderen betreft of ze onverwacht ook beelden van dierenporno of moord tegenkomen. Dat levert stress op, want het overvalt je en je verliest je gevoel van controle. Daarom helpt het om je voor te bereiden op stressvolle situaties, zodat je er beter mee om kan gaan. Stress vanuit de organisatie, zoals hoge werkdruk of conflicten met een leidinggevende bleken bij de recherche overigens een sterker effect te hebben op klachten dan het werk zelf.”
Hoe zorg je ervoor dat werknemers zo min mogelijk stressklachten krijgen?
“Uit ons onderzoek blijkt dat vooral sociale steun heel belangrijk is. Het is steeds meer standaard dat ambulancemedewerkers na een heftig incident, zoals een mislukte reanimatie of de dood van een kind, standaard een belletje krijgen van een collegiaal ondersteuner. Een collega die erin getraind is om steun te bieden na een heftig incident. Steun helpt om minder stress te ervaren. Ook bij de recherche blijken collega's belangrijk, zij weten wat het werk inhoudt en kunnen daar ook samen grappen over maken. Heel grove humor soms, waar wij niks van snappen. Zo kunnen ze hun werk beter relativeren en afstand houden.”
Wat gebeurt er met de mensen die het juist niet los kunnen laten?
“Mensen gaan heel verschillend met een heftige gebeurtenis om. De meerderheid herstelt daar vanzelf goed van. Een klein deel van de mensen ontwikkelt wel langdurige klachten, zoals een posttraumatische stressstoornis. Zij beleven bijvoorbeeld langer dan een maand de situatie steeds weer, zijn snel geprikkeld, schrikken snel en zijn somber. Bij werkgerelateerde incidenten komt dit een stuk minder vaak voor dan daarbuiten. Bij politiewerk ervaart tussen de 5 en 10% van de mensen langdurige stressklachten na een heftig incident. Bij slachtoffers van seksueel geweld ligt dat bijvoorbeeld een stuk hoger.”
Hoe kan het dat de een slapeloze nachten heeft na een incident, terwijl de ander gewoon rustig doorwerkt?
"Er zijn heel veel factoren die daaraan bijdragen. Dat maakt het moeilijk te voorspellen. We weten wel dat mensen die al psychische klachten hebben, of als kind traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt hier vatbaarder voor zijn. Tijdens het incident maakt het veel uit in welke mate je eraan bent blootgesteld en of het specifiek op jou gericht was. Denk aan geweld tegen ambulancemedewerkers bijvoorbeeld. Achteraf is het van groot belang of je gesteund wordt door je omgeving. En dat zijn alleen nog maar de psychologische en sociale factoren, ook genetische en biologische factoren spelen eenrol.”
Ook mensen met een 'gewone' 9-tot-5 baan ervaren wel eens werkstress. Heb je nog een tip?
“Even afstand nemen. En bedenken: waarvan krijg ik energie in het leven? Is het nog een beetje in balans? Kan ik me nog concentreren of ben ik alleen maar moe en futloos? Dan is het tijd om dat te bespreken met mensen die dichtbij je staan. Maar ook als je er niet direct acties aan verbindt is zo'n moment van reflectie heel waardevol.”
Meer weten?
Op vrijdag 5 oktober spreekt Juul Gouweloos over werkstress bij extreme beroepen op het Betweter festival. Een festival met wetenschap, muziek, kunst, film en meer. Editie 2018 staat in het teken van EXTREEM. Maatschappelijke polarisering, natuurrampen en razendsnelle technologische ontwikkelingen maken de wereld om ons heen er een van uitersten. En ook zelf verleggen we steeds vaker onze grenzen. Is extreem het nieuwe normaal? Tickets zijn € 12,50. Ga naar www.betweterfestival.nl voor de line-up.
Dit interview werd eerder gepubliceerd in Leven Magazine.
