Vervuild
We ontkomen niet aan blootstelling aan chemicaliën. Ons voedsel is bespoten met bestrijdingsmiddelen en ook cosmetica kunnen schadelijke stoffen bevatten die het lichaam binnenkomen. Zelfs het drinkwater is vervuild door microplasticvezels uit synthetische kleding en het uitplassen van medicijnen. Toxicoloog prof. Juliëtte Legler (Universiteit Utrecht) onderzoekt hoe deze stoffen onze hormoonhuishouding ontregelen. Moeten we ons zorgen maken over gifstoffen in ons drinkwater, bloed en onze cellen? En wat zijn de gezondheidseffecten op lange termijn?
Toekomstdieven
De eerste risico’s werden in kaart gebracht toen in 1996 het boek ‘Our Stolen Future’ verscheen. Hierin beschrijft een drietal wetenschappers chemicaliën als dieven van de toekomst: een metafoor voor verminderde vruchtbaarheid en de effecten op de ontwikkeling van kinderen. Dat zit zo: chemicaliën kunnen hormoonverstorende stoffen bevatten. Deze stoffen kunnen zich aan dezelfde eiwitten binden waar hormonen zich aan binden. Daardoor brengen ze een reactie van biologische effecten teweeg die lijkt op wat een hormoon zou doen.
Maar het verschil is dat we hormonen snel afbreken en vaak een korte werking hebben, terwijl chemicaliën soms heel lang in ons lichaam blijven zitten of door de lever omgezet worden naar andere giftige verbindingen. Het waren deze wetenschappelijke bevindingen die tot waarschuwingen leidden als “met pseudo-hormonen word je minder man” en “namaakhormonen verspreiden zich sluipend door ons milieu”. Vrij alarmerende berichten, die opvallend genoeg niet tot een afname van blootstelling aan chemicaliën hebben geleid.
Wat staat er op het spel?
Inmiddels weten we steeds meer over de rol van hormonen in ons lichaam. Ze sturen essentiële processen aan zoals onze energiehuishouding, ons metabolisme, maar ook de voortplanting en groei van de hersenen. Legler noemt het een “fantastisch ingewikkeld en mooi circuit dat heel strak gereguleerd is in ons lichaam”. Daarnaast worden er nog altijd nieuwe hormonen ontdekt en blijkt dit "circuit" steeds complexer dan we tot nu toe wisten.
Doordat hormonen zo’n belangrijke rol hebben kan verstoring een groot effect hebben. Ziektes zoals obesitas, diabetes en sommige vormen van kanker kunnen het gevolg zijn van een te hoge blootstelling aan chemicaliën. Vooral bepaalde groepen mensen lopen een groter risico: kinderen, ouderen en personen die ziek zijn. Voor ongeboren baby's geldt ook dat ze een stuk minder weerbaar zijn tegen chemicaliën, onder meer omdat hun afweersysteem nog niet volledig ontwikkeld is.
Risico = toxiciteit + blootstelling
De geassocieerde ziektes en gezondheidskwalen kunnen dus behoorlijk ernstig zijn. Maar hoe groot is het risico op gezondheidsklachten door hormoonverstorende stoffen op dit moment? Om het risico te bepalen kijk je naar twee dingen, legt Legler uit: hoe giftig iets is, en de mate waarin we eraan worden blootgesteld. Ondanks dat chemicaliën nauw in ons leven verweven zijn zitten we nog niet op een niveau dat het massaal gezondheidsklachten op lijkt te leveren. “Voorlopig hoeven we ons geen enorme zorgen te maken over giftige stoffen of microplastics. Maar waar ik me wel zorgen over maak is als we niks doen om die groeiende hoeveelheid terug te dringen, dan komen we wel in het risicogebied.”
De afgelopen twintig jaar is de productie van chemicaliën wereldwijd verdubbeld, en wetenschappers verwachten dat tegen 2050 weer een verdubbeling te zien ten opzichte van nu. Met haar onderzoek wil ze voldoende wetenschappelijk bewijs aanleveren voor beleidsmakers om daar de risico's van in te zien. Gelukkig zit Europa er bovenop. Er wordt veel geld geïnvesteerd in onderzoek en recent heeft de Europese Commissie nieuw beleid ingevoerd om de hormoonverstorende stof BPA te verbieden uit alle voedselverpakkingen. Een lichtpuntje!
Meer weten over het effect van chemische stoffen op je hormonen, de invloed van microplastics, of wat je zelf kan doen om zo min mogelijk van deze stoffen binnen te krijgen? Kijk dan de avond 'Wat vervuiling doet met je hormonen' terug.
