Encyclopedie van de angst
Op deze belangrijke vragen die spelen bij bijvoorbeeld klimaatverandering sprak prof. dr. Arthur Petersen in de laatste lezing voor de serie Encyclopedie van de angst. Bij een problematiek die zo groot is als het klimaat, waar de belangen enorm zijn, is de onzekerheid juist het grootst. Welke gevolgen heeft de opwarming van de aarde? Hoe komt het dat de aarde opwarmt? Niemand die het zeker weet. Maar iedereen is het erover eens dat er íets aan gedaan moet worden.
Een van de nieuwste methoden om klimaatverandering te lijf te gaan is geo-engineering. In dit futuristische onderzoeksveld draait het om nieuwe technologieën die het klimaat kunnen manipuleren. Door zwavel in de atmosfeer te brengen, daalt de temperatuur op aarde. Of door belletjes in de oceaan te blazen, wordt meer zonlicht gereflecteerd en blijft er minder warmte achter. De grote vraag is wat de gevolgen van dit soort technologieën zijn. Eigenlijk weet niemand dat, de risico's zijn onzeker. Reden genoeg om ze voorlopig niet in te zetten, aldus Petersen.
Onzekerheid is een kernbegrip in de wetenschapsfilosofie. In de wetenschap weet je immers niets 100% zeker (kijk de serie van Herman Philipse, Betrouwbare kennis, er maar op na). Het is echter wel gebleken dat het publiek niet goed om kan gaan met zulke onzekerheid. Een paar fouten in het IPCC klimaatrapport – die kunnen voortkomen uit een onzekerheidsmarge in het onderzoek – zetten de wereld op z'n kop. Wat is de wetenschap nog waard?
Het is goed voor te stellen dat mensen graag simpele oplossingen aanpakken, die bovendien een zeker resultaat beloven. Belletjes blazen in de oceaan werkt, dus waarom zouden we het niet doen. Deze kortetermijnoplossingen kunnen op de lange termijn echter onvoorziene gevolgen hebben. Daarnaast zijn het op zichzelf ook angstwekkende ontwikkelingen. Het is niet ondenkbaar dat een technologie in handen valt van een bepaalde mogendheid die daar misbruik van gaat maken. Een enkel land kan in zo'n geval de hele aarde met een graad laten koelen. Dat roept herinneringen op aan Dr. Strangelove, zegt Arthur Petersen, een behoorlijk eng idee.
Het is daarom zaak voor de overheid en andere instanties om rekenschap te geven van de onzekerheden die bestaan rondom klimaatverandering en de mogelijke manipulatie daarvan. Hoe dat moet? Petersen verwijst naar de ontwikkelingen in de post-normale wetenschap, die gebaseerd is op openheid, onzekerheid en het bevragen en betrekken van meerdere perspectieven. Maar hoe je onzekerheid haar verdiende rol geeft zonder het publiek af te schrikken – dat is niet met zekerheid te zeggen.
Kijk de hele lezing Omgaan met onzekere risico's terug. Meer weten over post-nomale wetenschap? Kijk de lezing hierover van Jeroen van der Sluijs in de serie Spel in de wetenschap terug. Ook de andere lezingen in de serie Encylcopedie van de angst zijn natuurlijk on demand beschikbaar.
