Postmortale kunst?

Prachtig geprepareerd en in stukken gesneden staan de plastinaten van de Duitse anatoom Gunther Von Hagens te kijk tijdens de expositie Bodyworlds in de EXPO Zuidas in Amsterdam.
Leestijd 2 minuten — Vr 30 maart 2012

Von Hagens is de uitvinder van de plastinatiemethode, een manier om het menselijk lichaam na overlijden op te zetten. Met zijn expositie reist hij de hele wereld over. Von Hagens ziet zijn tentoonstelling als een interessante mengeling van kunst en wetenschap. De opgezette lichamen zijn volgens hem namelijk niet alleen een goede anatomieles, maar geven ook een esthetische indruk van het menselijk lichaam.

Het plastineren gebeurt in het plastinarium in Guben, op de grens bij Polen, en gaat als volgt: nadat het lichaam in een koud bad met aceton heeft gelegen, wordt het specimen in een kunststofoplossing gelegd. Hierdoor vervangen de menselijke cellen zich door siliconenrubber. Daarna is het een kwestie van het preparaat in de gewenste positie modelleren en laten uitharden.

Von Hagens kwam eerder al in opspraak met zijn lijkenexpositie. Zo zouden de opgezette mensen geëxecuteerde Chinese gevangenen zijn. Hiervoor is echter nog geen bewijs gevonden. Daarnaast zijn de plastinaten ook te koop. Voor 70.000 euro heb je een lichaam, voor 22.000 een menselijk hart. Ook de houdingen zorgen voor opschudding. Zo zijn op de tentoonstelling onder anderen een zwangere vrouw en een copulerend stel te zien. In Frankrijk is Von Hagens' Bodyworlds nog steeds niet welkom vanwege het gebrek aan respect voor de doden.

Wereldwijd hebben al duizenden mensen zich aangemeld om na hun dood in het museum vereeuwigd te worden. Hieronder bevinden zich zestig Nederlanders. Onlangs sprak Henk Winters, toekomstig plastinaat, in de uitzending van De Wereld Draait Door over zijn postuum museumleven. Het lijkt hem geweldig om na zijn dood te stralen als museumobject en bijvoorbeeld als voetballer tentoongesteld te worden. Met andere houdingen zou Winters ook geen problemen hebben.

Von Hagens zelf beweert 'de objecten mooi te maken net zoals een kunstenaar dat doet'. Hij noemt de lichaamspreparaten zelfs 'citaten uit de kunsthistorie'. Of hij hiermee echter de kunstwereld betreedt is vooralsnog onbekend. Von Hagens ziet zichzelf in de eerste plaats ook als anatoom, en niet als kunstenaar. De objecten zijn nog niet te classificeren en ontrekken zich daardoor aan elk ethisch en esthetisch oordeel. Zijn de stukken kunst? Of gaat het hier om alleen een wetenschappelijke weergave van het menselijk lichaam?

n 2007 spraken er bij Studium Generale verschillende wetenschappers over dit thema in de serie weten en geweten. Dr. Rob van Gerwen van de faculteit wijsbegeerte ging in op de Bodies the exposition, een vergelijkbare tentoonstelling van Roy Glover. Deze riep destijds ook veel ethische vragen op.