Waanzin
Een jongeman, 22 jaar, student psychologie en in de bloei van zijn leven, krijgt een psychose. 'Je hoeft niet meer te eten. Je hoeft niet meer te drinken. Je hoeft niet meer te slapen' - De stem van god galmt in zijn hoofd. De jongen denkt dat hij een IQ van 300 heeft en de gedachten van alle wereldleiders kan beïnvloeden, zo staat hij voor de enorme opgave om voor wereldvrede te zorgen. Hij belandde ernstig vermagerd en angstig bij dr. Saskia Palmen in het UMC Utrecht. Door de juiste medicijnen kwam hij uit zijn psychose. Desondanks herinnert hij zich alles van wat hem overkomen is: “Dit wil ik nooit meer meemaken. Hoe voorkom ik dat?” vraagt hij. “Dat kon ik hem dus niet zeggen.” Zo vertelde Palmen in de vijfde lezing in de reeks 'Waanzin'. Maar in de toekomst heeft ze misschien wel een antwoord.
Droom
Veertig procent van de Nederlanders krijgt tijdens het leven een diagnose van een psychiatrische aandoening. Daarvan is vijf procent er ernstig aan toe. De ziektelast ligt hoog, het aantal disability-adjusted life years (DALY's, levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen) ligt bijvoorbeeld hoger dan bij kanker. De DALY meet niet alleen het aantal mensen dat vroegtijdig sterft door ziekte, maar ook het aantal jaren dat mensen leven met beperkingen door ziekte. Daarbij komt dat kosten van de GGZ in Nederland de pan uit rijzen, zo'n 5 miljard euro op jaarbasis. Ondanks veel onderzoek naar de oorzaken van deze aandoeningen zijn er de laatste decennia geen grote doorbraken geweest. 'Dit alles is pas waanzin', aldus Palmen. Daarom zette vijf universitair medische centra de psychiatrische tak van de Nederlandse Hersenbank (NHB-PSy) op, waarvan Palmen de klinisch coördinator is.
Onderzoek
Psychiatrische stoornissen komen veel voor, geven hoge kosten en gaan gepaard met veel lijden. Hebben al die psychiaters en onderzoekers dan stilgezeten? Nee, dat niet. De doorbraak van de MRI leidde tot interessante beeldvorming van hersenprocessen. Dieronderzoek is er altijd geweest en bloedwaardes staan in de belangstelling. Maar, hersenscans laten niet zien over wat er op celniveau gebeurt. Het vertalen van dieronderzoek naar de mens is problematisch en hoewel bloedonderzoek razend interessant is, zorgt de bloed-hersen-barrière voor een letterlijke scheiding tussen lichaam en geest. Het verzamelen van hersenweefsel is een uitgelezen mogelijkheid om letterlijk in het brein te kijken. Maar is het onderzoeken van hersenen uit overleden mensen wel zo anders en nieuw? Postmortem onderzoek bij ziektes als schizofrenie bestaat immers al honderd jaar. Palmen erkent dit, maar laat ook zien dat de huidige onderzoekmethodes geavanceerder zijn. We weten meer, en kunnen dit nu gaan toepassen bij onderzoek naar gedoneerde hersenen. Nieuw bij de NHB-Psy is dat toekomstige donoren al bij leven gevraagd wordt naar hun achtergrond. Welke medicijnen gebruiken ze, wat is de levensstijl, welke symptomen spelen op? De nadruk ligt specifiek op symptomen en niet op de aandoening. Want alle patiënten zijn uniek, zelfs in een groep van tien schizofrene patiënten. Daarbij laat men de DSM-5 definities dus los. Innovatief is ook het verzamelen van materiaal van familieleden. Natuurlijk kun je als 'gezonde' persoon ook je brein afstaan, dan kom je in de controlegroep.
Toekomstmuziek
Dr. Saskia Palmen hoopt dat dit allemaal leidt tot meer bewustwording en het stigma dat heerst op psychiatrische aandoeningen verdwijnt. Door het onderwerp bespreekbaar te maken zullen er snel meer donorregistraties volgen. Dat is van belang omdat registratie bij de Nederlandse Hersenbank los staat van het gewone donorcodocil. Uiteindelijk moet het initiatief inzicht geven in het ontstaan en het verloop van ziekten. Dit zal leiden tot betere behandeling en het terugdringen van de ziektelast. Vervolgens moet het aanknopingspunten bieden voor nieuwe medicijnen. Dit is wel pas mogelijk op de lange termijn. Het belangrijkste is dat psychiaters patiënten, zoals de jonge psychologiestudent, kunnen helpen door zorgen over terugkeer en ernst van aandoeningen weg te nemen. Is dat mogelijk? Palmen denkt van wel. En dat maakt het opzetten van de psychiatrische tak van de Nederlandse Hersenbank een heel goed idee.
Ben je nieuwsgierig geworden naar de werking en plannen van de psychiatrische tak van de Hersenbank? Kijk dan de lezing over De Hersenbank terug! Als je het mag geloven is iedereen altijd druk op kantoor, dus volgende week staat de burn-out centraal. Een aandoening waar zo'n 900.000 Nederlanders last van hebben. Wat is het eigenlijk en kun je het voorkomen? Dr. Maria Peeters legt de grens uit tussen bevlogen zijn op het werk en opgebrand.
