De toekomst van ons eten
Om ons huidige landbouwsysteem te kunnen veranderen moeten we het systeem eerst begrijpen. Daarvoor moeten we terug naar de Tweede Wereldoorlog, deze maakte duidelijk dat ons voedselsysteem niet bestand was tegen een grote crisis. Onder het motto ‘nooit meer honger’ werd er na de oorlog vorm gegeven aan het landbouwbeleid. De Nederlandse regering investeerde veel geld in landbouwkundig onderzoek en het opleiden van boeren om zo de nieuwe manier van landbouw bedrijven te promoten. Door mechanisatie, de focus op schaalvergroting en talloze landbouwsubsidies die de productie stimuleerden, veranderde de schaarste in korte tijd in overvloed.
Landbouw is cruciaal in de strijd tegen klimaatverandering
Maar deze manier van landbouw bedrijven had dramatische gevolgen voor natuur en milieu. De focus op schaalvergroting zorgde voor een sterke afhankelijkheid van technologie op basis van fossiele brandstoffen, een sterke afname van de biodiversiteit en toenemend gebruik van bestrijdingsmiddelen. Tijdens de avond “Wat is er nodig voor duurzame landbouw” liet milieukundige dr. Jerry van Dijk (UU) zien dat de bijdrage van landbouw aan verschillende milieuthema’s groot is. Zo wordt wereldwijd 70 procent van het zoetwatergebruik toegeschreven aan de agrarische sector en wordt 50 procent van het bruikbare landschap gebruikt voor landbouw. Dit maakt landbouw een cruciale factor in de verduurzaming van onze aarde.
De natuur als voorbeeld
“Het verlies aan biodiversiteit in ons land gaat ook over boeren.” legt Van Dijk uit. Terwijl de kosten voor boeren blijven toenemen blijven de marktprijzen vrijwel constant. Hierdoor zien we jaar na jaar boerenbedrijven failliet gaan. “Als deze trend zich doorzet, doet in 2040 de laatste boer het licht uit.” Een deel van de boeren stapt daarom uit de mallemolen van het vele produceren tegen een lage prijs en doet het wezenlijk anders. Zo’n nichebedrijf vinden we bij Martine Bisschop, die samen met haar man een regeneratieve boerderij heeft op Landgoed de Houberg. “Gaandeweg gingen wij inzien dat wat we doen tegen de natuur in is, de natuur moet juist ons voorbeeld zijn.” legt Bisschop uit.
Voldoende van dit soort niches zijn, in combinatie met genoeg maatschappelijke druk, nodig om het huidige systeem te veranderen in een radicaal ander landbouwsysteem. Maar verschillende belemmeringen houden de transitie tegen. Deze belemmerende factoren herkent ook boerin Martine Bisschop: “Omdat we de keuze hebben gemaakt om niet grootschalig te produceren bevinden we ons in de nichemarkt, ook als het gaat om de afzetmarkt van onze producten. Maar de markt en wet- en regelgeving is hier helemaal nog niet op ingericht.” Ook zijn de pachtprijzen erg hoog, wat het moeilijk maakt om op een natuur-inclusieve manier te boeren. En dat niet alleen: “Überhaupt wordt er geen grond aan ons verpacht. Het zou verlies van waarde zijn, het idee leeft dat het niets oplevert” geeft Martine aan. Dit maakt dat zij en haar man hier nog niet van kunnen leven.
De rol van kennis in deze transitie
Om te zorgen dat uiteindelijk iedereen kan profiteren van duurzame landbouw, moet er een fundamentele verandering plaatsvinden. Voor conventionele boeren die hun hele bedrijfsvoering hebben ingericht aan de hand van subsidies is deze omslag bijvoorbeeld heel moeilijk. “Er is onderzoek nodig om te weten hoe we mét de natuur moeten boeren.” Wetenschappelijk bewijs dat laat zien of en hoe het verduurzamen van je boerenbedrijf bijdraagt aan het klimaat en de biodiversiteit is nodig om boeren de transitie te laten maken. Van Dijk verteld over een mooie stap in de goede richting: "We willen nu met 1000 boeren de overstap gaan maken naar een regeneratieve landbouw, in samenwerking met financiers, ketenpartijen en de overheid en ondersteund door wetenschappers. We meten en monitoren wat zij bereiken en hoe zij dat doen, maar brengen ook in kaart waar zij op vast lopen. Daarover gaan we in gesprek met afnemers, banken, overheden en leveranciers om te kijken hoe de belemmeringen weg genomen kunnen worden." De kennis die hierbij wordt opgedaan, wordt gebruikt om boeren elders te helpen zo’n overstap te maken.
