Een pleidooi voor wetenschap: wetenschapsfilosofie is overbodig!

Houdt die op bij de waarnemingen met het blote oog of zijn er diepere structuren die aan de onmiddellijke observatie voorbij gaan? De discussie tussen het empirisme, dat zich beperkt tot observeerbare kennis, en het wetenschappelijk realisme, dat het bestaan van theoretische entiteiten veronderstelt, is nog steeds erg actueel. Prof. Herman Philipse doet in zijn laatste lezing een boekje open over zijn eigen visie op dit debat. Komen we hiermee tot de ontknoping van de zoektocht naar betrouwbare kennis?

Sinds Descartes' representatietheorie is het lang gangbaar geweest te veronderstellen dat de werkelijkheid compleet anders is dan onze waarneming ons doet denken. Volgens deze theorie is bijvoorbeeld de kleur 'groen' enkel een eenvoudige representatie in de geest, terwijl er een veel complexere structuur aan iets als kleur ten grondslag ligt. Opvallend is dat juist het realisme van Descartes de weg heeft vrijgemaakt voor een radicaal empirisme. Volgens Berkeley zijn het namelijk enkel de representaties, de impressies van materiële objecten, waar we ons bewust van kunnen zijn. Stel je voor dat een boosaardige hersenwetenschapper je hersenen op sterk water heeft gezet, en je hersenen zo stimuleert dat je hetzelfde beleeft als nu. Een aanname van deze hypothese zou een onafhankelijke materiële wereld overbodig maken: alle kennis wordt persoonlijk kennis.

Prof. Philipse is het oneens met de ontwikkelingen die wetenschappelijk realisme en empirisme uit elkaar hebben gedreven. Volgens hem is een wetenschappelijke analyse niet tegengesteld aan onze alledaagse common sense waarnemingen. Wetenschap reduceert enkel de directe observaties. Philipse stelt dat het empirisme / realisme-debat een schijnprobleem is, waar de filosofie geen diepere verklaring voor hoeft te geven. In ieder specifiek geval moeten we vertrouwen op de wetenschappelijke argumenten voor of tegen bepaalde hypothesen over de waarneembare werkelijkheid.

Met deze afsluiting lijkt de conclusie van de reeks helder: er is geen overkoepelend antwoord op de vraag wat betrouwbare kennis is. Daarom kunnen we uiteindelijk beter vertrouwen op afzonderlijke wetenschappelijke verklaringen dan op metatheorieën, filosofisch dan wel religieus...

Wat vind jij van deze conclusie? Reageer hieronder! Alle lezingen uit de reeks Betrouwbare kennis zijn terug te kijken op onze site www.sg.uu.nl.