Sneller dan ik hebben kan
“Universiteiten zouden meer gericht moeten zijn op het creëren van waarheid in plaats van waarheidsvinding.” Met die uitspraak sloot dr. ir. Robbert-Jan Beun de vierde lezing in de serie 'Sneller dan ik hebben' af. Maar wat bedoelt hij met die uitspraak? Volgens Beun laten we het ontwerpproces van nieuwe technieken te veel afhangen van HBO's en technische universiteiten. We moeten zélf het heft in handen nemen. Want van ontwerpen kun je ontzettend veel leren. Handvaardigheid is geen bijkomstigheid in het leven, maar waar ons leven op gebaseerd is. Hoe houdt dit verband met het maken van health apps?
Invloedrijke ingenieurs
Volgens Beun hebben ontwerpers veel invloed op hoe wij ons gedragen. Denk bijvoorbeeld aan snelheidsmeters langs de weg die je laten weten of je de maximumsnelheid overschrijdt. Maar ook de wekker die je uit je slaap haalt of de 'koop mij'-banner om snel een artikel via Facebook te kunnen kopen, zijn door iemand bedacht en ontworpen. Het probleem dat Beun signaleert is dat als ontwerpers te veel hun eigen gang gaan, gebruikers van hun ontwerpen het heft niet meer in eigen hand hebben. Scholen moeten daarom aandacht schenken aan de nieuwste technieken. Maak iedereen betrokken bij wat ontwerpers maken. Zo zorg je er voor dat iedereen regisseur van zijn eigen handelingen blijft. Zelf is hij hier als onderzoeker actief mee bezig.
Verandering gedrag
Beun laat de invloed van ontwerpers zien aan de hand van zijn eigen project. Met een onderzoeksteam dat bestaat uit wetenschappers uit verschillende disciplines, ontwikkelt hij een app die je helpt beter te slapen. Maar het eigenlijke doel is om meer te weten te komen over hoe je mensen therapietrouw kunt maken. Wat weet men tot nu toe? Ten eerste, zorg voor het vereenvoudigen of bemoeilijken van het gedrag dat je wilt veranderen. Ten tweede, houd de gebruiker gemotiveerd en als laatste moet er een eenvoudige, begrijpelijke interface zijn. En dat doet de slaap-app. Zo kun je alle afspraken om je gedrag aan te passen opnemen in je agenda, is het mogelijk een slaapdagboek bij te houden en vertelt de app je wat je moet doen op het juiste moment. De motivatie blijft hoog doordat je als gebruiker zelf meebeslist hoe je de therapie volgt. Telkens kun je die therapie ook weer aan jouw wensen en doelen bijstellen. Bovendien toont de app behaalde resultaten en geeft je complimenten voor goed gedrag.
De grootste moeilijkheid is om alles in de juiste gespreksvorm te gieten. Hoe communiceer je met technologie, hoe ga je in gesprek met een app? Beun stelt dat interactie een belangrijke effect kan hebben, maar ook zeer gecompliceerd zijn. Hoe je dat in een app verwerkt, is voor Beun en zijn team dan ook nog een moeilijke vraag.
Wie bepaalt jouw gedrag?
Maar heb je als gebruiker nog wel iets te zeggen wanneer je zo'n app gebruikt om je gedrag te veranderen? Komt de vrijheid om zelf keuzes te maken onder druk te staan? Beun denkt van niet. Hieraan ligt de manier waarop hij autonomie definieert ten grondslag. Een werkbare definitie volgens hem is het in contact staan met jezelf en daar naar handelen. Technologie is dan een hulpmiddel met als doel het vergroten van welbevinden. Het uitgangspunt is dat je zelf energie moet stoppen om dat welbevinden te vergroten, maar niet meer energie dan noodzakelijk. En dat is precies wat je doet als je de slaap-app van Beun gebruikt.
Bemoei je met het ontwerp
Dat staat haaks op de stelling die dr. ir. Rinie van Est poneerde in de eerste lezing, namelijk dat ieder mens het recht moet hebben om in vrijheid keuzes te maken en zichzelf te ontplooien. Beun denkt juist dat het níet erg is om keuzes soms uit handen te geven. Maar, het is wel belangrijk dat we dan bij het ontwerpproces betrokken zijn geweest en niet de ontwerper zijn of haar gang hebben laten gaan. Want alleen zo kunnen we weten wat een nieuwe techniek van ons wil en hoe het ons gedrag beïnvloedt. Daarom moet iedereen, en vooral de universiteit, zich niet losmaken van het ontwerpen van nieuwe technieken, maar zich er juist meer mee bemoeien. Ons gedrag is er niet zomaar, maar wordt gecreëerd. En alleen als je betrokken bent bij dat proces zorg je ervoor dat je niet compleet het heft uit handen geeft.
Kijk hier de lezing van dr. ir. Robbert-Jan Beun terug. Volgende week gaat dr. Marinka Copier in op hoe ontwerpers invloed uitoefenen op ons liefdesleven en sociale interacties in het algemeen. Is liefde of een gesprek in de virtuele wereld anders dan thuis op de bank?
